Lipodemia (obrzęk tłuszczowy), czyli choroba grubych nóg, to dziedziczne chroniczne zaburzenie rozkładu tkanki tłuszczowej od bioder do kostek. Choroba ta często mylona jest z obrzękiem limfatycznym lub otyłością. Jednak w przypadku lipodemii tłuszcz nie wynika z otyłości, lecz ze zmian patologicznych. Główne objawy choroby to: symetryczne puchnięcie nóg, uczucie ciężkości i bóle kończyn dolnych. Można także wyczuć guzki pod skórą. Lipodemia występuje niemal wyłącznie u kobiet i postępuje z czasem. Specjaliści zakładają przyczyny hormonalne, ponieważ schorzenie to pojawia się dopiero po osiągnięciu dojrzałości płciowej – gdy organizm produkuje już żeńskie hormony.
Lipodemia – skąd się to bierze?
Lipodemia znana jest od bardzo dawna. Płaskorzeźba królowej Punt, stworzona 3,5 tys. lat temu, mieszcząca się w egipskiej świątyni w Deir el-Bahari, ukazuje zmiany typowe dla obrzęku tłuszczowego. Mimo to nie znamy dokładne przyczyny tej choroby. Jednak w związku z tym, iż w znacznej większości dotyka kobiet, żeńskie hormony wydają się mieć decydujące znaczenie. Obrzęk tłuszczowy u mężczyzn pojawia się wyłącznie w przypadku zaburzeń hormonalnych (terapia hormonalna, uszkodzenia wątroby). Co więcej, dużą rolę odgrywa tu także dziedziczenie. Siostry bądź córki osoby borykającej się z lipodemią wykazują objawy tego schorzenia w 30-70%. Według badań przeprowadzonych w specjalistycznych klinikach limfologicznych obrzęk tłuszczowy może dotykać od 10% do 15% społeczeństwa.
Czym jest lipodemia?
Lipodemia, czyli obrzęk tłuszczowy, nazywana jest także często chorobą grubych nóg. Wszystko z powodu obustronnego i symetrycznego odkładania się tkanki tłuszczowej pod skórą (pośladki, uda, kolana, łydki i kostki). Powstający w tej sposób obrzęk jest bardzo nieproporcjonalny względem reszty ciała, gdyż nogi są zdeformowane i przypominają „filary”. W szczególności, że choroba nie dotyczy stóp. W związku z tym można zaobserwować wyraźną granicę między zdrową a chorą tkanką. Lipodemia może dawać pewne symptomy już w okresie dojrzewania. Najczęściej rozwija się podczas ciąży i w czasie menopauzy.
Objawy lipodemii
Klinicznymi objawami lipodemii są:
- obustronnie i symetrycznie powiększone kończyny
- ból kończyn dolnych oraz wrażliwość na dotyk
- permanentna opuchlizna nóg
- uczucie ciężkości
- negatywny objaw Stremmera
- podatność na stłuczenia
- pajączki na zewnętrznej stronie ud.
W późniejszym etapie rozwoju choroby może dojść do tak znacznego powiększenia kończyn dolnych, że zaczną one podczas chodzenia ocierać się o siebie. Co w rezultacie utrudnia chodzenie i doprowadza do odparzeń, zatarć i infekcji. W tym momencie chorzy najczęściej ograniczają wysiłek fizyczny, czego konsekwencją może być otyłość. Warto zaznaczyć, iż przy lipodemii niemal zawsze występuje obciążenie psychiczne. Wiąże się ono ze stale pogarszającym się wyglądem zewnętrznym. Wiele osób obarcza się winą za nieodpowiednią figurę. Dodatkowo psychikę obciążają nawracające bóle nóg, nasilające się przy dłuższym siedzeniu bądź staniu.
Możemy wyróżnić 3 stadia lipodemii:
- Powierzchnia skóry jest gładka, tkanka tłuszczowa podskórna pogrubiona i miękka, bez wybrzuszeń.
- Powierzchnia skóry nie jest gładka, tkanka tłuszczowa podskórna pogrubiona z małymi wybrzuszeniami.
- Bardzo nierówna powierzchnia skóry, tkanka podskórna pogrubiona i stwardniała, duże wybrzuszenia pod skórą, możliwe utrudnione chodzenie.
Obrzęk tłuszczowy – profilaktyka
Celem leczenia lipodemii jest zwalczenie obrzęku kończyn dolnych. Jednak w związku z tym, iż tłuszcz w tej chorobie nie wynika z otyłości, a ze zmian patologicznych, to nie jest skuteczna aktywność fizyczna ani dieta. Co więcej, schudnięcie pozostałej części ciała może powodować jeszcze większą dysproporcję. Nie oznacza to jednak, że należy zrezygnować z aktywności, czy porzucić dietę. Uprawianie sportu, w szczególności we wczesnej fazie choroby przynosi korzystne rezultaty. Warto zatem pamiętać o aktywności fizycznej i stosować ją minimum 3 razy w tygodniu przez co najmniej 45 minut. Dobrze jest także wykonywać ćwiczenia w odzieży kompresyjnej, gdyż dzięki poprawionemu krążeniu do tkanek wtłaczane jest więcej wody. Należy również unikać przybierania na wadze, a w przypadku nadwagi zredukować masę ciała tak, by wskaźnik BMI mieścił się między 19 a 25. W tym celu warto wdrożyć zdrową i zrównoważoną dietę.
Obrzęk tłuszczowy – jak to leczyć?
W początkowej fazie choroby obrzęk nóg pojawia się tylko w ciągu dnia i znika w nocy. Dobre rezultaty, pozwalające uniknąć powstawania obrzęku za dnia, przynosi kompresjoterapia, czyli terapia uciskowa. Jej zadaniem jest zmniejszenie średnicy żył i przyspieszenie przepływu krwi oraz aktywacja mikrokrążenia. Stosowana odzież kompresyjna pozwala zredukować lipodemię lub zatrzymać jej rozwój. Początkowo można stosować produkty uciskowe okręgłodziane, jednak w dalszych etapach choroby specjaliści zalecają produkty uciskowe płaskodziane. Pamiętajmy o tym, że ich moc ucisku powinni dobierać wyłącznie lekarze.
W przypadku, gdy obrzęk tłuszczowy przestaje samodzielnie się cofać, należy podjąć Kompleksową Terapię Przeciwzastoinową (KTP). Poza terapią uciskową obejmuje ona także manualny drenaż limfatyczny. Jest to specjalistyczny masaż uciskowy skóry i podskórnej tkanki tłuszczowej, na który składają się specjalne chwyty obrotowe i pompujące. Ma on na celu wzbudzić rytmiczne ruchy naczyń limfatycznych poprawiających transport limfy. W ich wyniku substancja, która odłożyła się w tkankach, transportowana jest w kierunku serca. Następnie stosuje się ucisk wspomagający odpływ cieczy i utrudniający jej nawroty.
Inną metodą leczenia lipodemii jest liposukcja, tak zwane odsysanie tłuszczu. Jest to operacja, podczas której chirurgicznie usuwa się zbędną tkankę tłuszczową. Pozwala zmniejszyć ból oraz zwiększyć ruchomość kończyn dolnych i zakres ich ruchu.
